Çene eklemi, türkçe literatürde temporomandibular eklem (TME) olarak isimlendirilir ve oldukça karışık bir eklem kompleksini ifade eder. Bu eklemin içinde eklemi yerinde tutan kaslar, lifler, ligamentler, kollajen yapılı bir eklem diski (kıkırdak), damar ve sinir paketi ve eklem sıvısı (Sinovial sıvı) bulunur. Anatomik anlamda oldukça karışık olan bu yapı aynı zamanda fonksiyonel olarak da çok boyutlu hareketler yapması itibariyle diğer eklemlerden ayrılır. Vücuttaki çoğu eklem 2 boyutlu hareketler yapmaktadır. Çene eklemi ise öne arkaya ve yana olmak üzere 3 boyutta hareket eder. Tüm bunlara ek olarak, çene eklemi hemen hemen 24 saat durup dinlenmeden çalışır. Konuşma, çiğneme, yutma gibi ana fonksiyonlarının yanında uyku dahil devamlı çene hareketi olur.
Çene eklemi hastalıkları, bu anatomik yapıların uyumlu çalışmasını engelleyen etkenlerden kaynaklanır. Bunlar geçici ya da uzun vadeli olabilir. Bu sebepler arasında oldukça basit sayılabilen kas tutulmalarından, ciddi ortognatik (Çenelerin yapısal ve konumsal bozukluğu) sorunlara uzanan bir dizi etkenler sayılabilir. Kötü ve taşkın yapılmış diş dolguları ve protezler, diş çekimleri, kaza ve travmalar, genel eklem rahatsızlıkları (Romatizma vb) ve ortodontik bozukluklar gibi rahatsızlıklar çene eklemini de etkiler. Bu rahatsızlık 20-30 yaş arasında bayan hastalarda daha faza görülmektedir.
Eklemle ilgili rahatsızlıkların en sık görüleni, eklem yastığının konumuyla ilgili sorunlardır. Alt çene eklemi ile kafatasında bulunan eklem yuvası arasında kıkırdak yapılı bir yastık vardır. Buna eklem yastığı denir. Bu eklemi yerinde tutan fibril yapılı ligamanlar ve bunlara bağlı kas yapısı bulunur. Travmalar, aşırı kuvvetler (Fındık kırma, sakız çiğneme, çok büyük lokma ısırma vb gibi) bu ligamentlerin uzamasına sebep olur. Bu lifler bir kez uzadıkları zaman tekrar eski hallerine dönemezler. Bu da eklem yastığının eklem başı ve eklem yuvası arasında doğru yerde bulunmasını engeller ve eklem, eklem yuvasına sürtünmeye başlar. Bu, krepitasyon denen eklem sesine sebep olur. Çiğneme hareketi sırasında eklem yastığının yer değiştirmesi sırasında da 'clicking' ve 'pop' denen sesler ortaya çıkar. Bu sesler, eklem hastalığının önemli belirtilerindendir.
Çene eklemi hastalıklarının diğer belirtileri şunlardır:
1- Ağız açmada kısıtlılık,
2- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı,
3- Çiğneme kaslarında ağrı,
4- Yüzde asimetri,
5- Çenenin açık olarak takılı kalması,
6- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı,
Eklem hastalıkları basit eklem sesleri ve kas ağrıları ile başlar ve önlem alınmazsa ağız açmada kısıtlılık ve çene kilitlenmesine kadar gidebilir. Eklem hastalığının tedavisinde yöntem, tüm hastalıklarda olduğu gibi öncelikle etkenin ortadan kaldırılmasıdır. Bu anlamda eksik ve hatalı dişler düzeltilir, kapanış sorunları ortodontik olarak çözülür, kassal sorunlar gerektiğinde bir fizik tedavi uzmanı yardımıyla ortadan kaldırılır. Ekleme yönelik yapılan en sık uygulama, dişsel ve kassal ilişkiyi düzeltmeye yarayacak olan gece plağı uygulamasıdır. Yapılacak bu plakla dişlerdeki erken temaslar düzeltilir ve kasların kasılma paterni değiştirilir. Hastanın rahatlaması sağlandıktan sonra gerekli dolgu, protez ve ortodonti uygulamalarıyla eklem sorununun sebebi ortadan kaldırılır. Eklem rahatsızlığının en uç tedavisi çene eklemine yönelik cerrahi müdahaledir. Çene açıklığının kısıtlandığı durumlarda hastaların beslenmesi ve konuşması oldukça zorlanır. Bu durumda eklem başı ameliyatla yerinden çıkartılır.
Unutmayalım ki yapısı bozulmuş bir dokunun tekrar eski haline dönmesi mümkün değildir. Eklem rahatsızlıklarının erken dönem de teşhisi bu anlamda önemli olmaktadır.
